Inleiding

 

De voorouders van de Lippens van Moerbeke leefden in Eeklo. 
In de 16de  eeuw hadden ze er belangrijke bestuurlijke functies in Eeklo.
Het patroniem Lippens, werd in de 13de  en 14de eeuw Lyppiins, Lippin, Lippin, Lippiin of Luppins, in de 15de  en 16de eeuw Luppins en Lippins en op het einde van de 16 de eeuw Lippens geschreven. 
In de oude tijd bestond geen officiële spelling van het gebruikelijke Diets(Oudnederlands). De spelling hing af van de griffier die de akten schreef.

De familienaam Lippens en variante spellingen komt van Lippinsono, zoon van Lippe, afkorting van Philippe (Philippus, phylos hyppos, hij die van paarden houdt).

 

Mogelijke voorouders

Clais Lyppiins, °ca 1250, Schepen van Eeklo in 1305
Boidin I Lyppius, filius Claes , °ca 1270, Schepen van Eeklo in 1309
1. Boudine II Boidinszone Lippin, ° vóór 1300, Schepen van Eeklo in 1325,
2. Jan Lippin, filius Boydin, Schepen van Eeklo in 1327, broer van Boudine II
Jan Lippin, zoon van Boudin, schepen van Eeklo in 1347
Boudin Lippiin, schepen van Eeklo 1361

 

Voorvader

Bewezen voorouders

  • Jan I Luppins °ca. 1410, ca. 1452/53 in Damme
  • Jacob 1, 2.Loy (Eloy) Lippins † ca. 1494
  • Jacob 1 Lippins °ca 1430 ; Deken van de handbooggilde
    Jan II, Clare. in Assenede in 1468, Filomena, Anna
  • Jan I Lippins fs Jacobs, ca. °1455, Buitenpoorter van Brugge
    Mer Jacob II, fs Jans,
  • Meester Jacob II °ca. 1470 † 1534, Jurist, Voorschepen, Schepen, Baljuw en Ridder x Katheline Stommelins, fia Jehan, fs Joos, fs Jacob
  • Jan I Lippins x Pieryne Tys, schepen
  • Jan I Lippins,
  • Jan II (Janszone), chirurgijn, Protestants Burgemeester, Predikant x Martine Ymans, fia Clays Ymans (3 kinderen)
  • Jacob (Jaak), protestant x Tannekin Soetaert, zoon Pieter
  • Vincent x Lysbette Clayes
  • Lysbette x Jacob d'Herchere, schepen, †1572
  • Jacob III
  • Jacob III Lippins, schepen en baljuw (°ca 1500 U ca 1560) x Clara de Baets (1522), zuster van katholiek Baljuw Franchoys de Baets
  • Franchyne x Pieter van Speybrouck
  • Catheline x Willem Mannins (†1570, (Jacob d'Herchere voogd van 3 kinderen)
  • Danneel, Maria x Baldwin Craeye, dochter Maykin,
  • Anna (Tannekin) x Aernould Dierkins, fs Ernaud
  • Jacob IV
  • Jan x Gheerardyne van den Hende, dochter van Pieter x Cornelia Hellin, zuster van Nicolas Hellin (Raad van Vlaanderen):
  • Plilips en Jan
  • Jacob IV Lippins (°ca 1530)  x Joozyne de Meester (Smeester) 1545;† Axel 1565
    Jan, Adriaen, Pieter, Catheline, Maria (Mayken)
  • Pieter Lippens U Assenede 1598, schepen Assenede x Elisabeth Ghysele

De Brugse Metten.

Gulden Sporenslag

Met de Brugse Metten (feb.1302) kwam het tot een zware botsing.
Daarop stuurde Philips de Schone een zwaar gewapende cavalerie naar Kortrijk. 
Dampierre en het Vlaamse leger versloegen de Fransen bij de Guldensporenslag bij Kortrijk (juni 1302).

De milities uit Het Vrije, waaronder de Eeklose Rooirokken, waarvan sommigen mogelijk in dienst van de Lippins, stonden onder Brugs bevel. 
De Franse koning verloor het zo begeerde leenmanschap van het Graafschap. Maar tijdens het bewind van de anti-Fransgezinde Graven Dampierre (1278 tot 1305) en zoon Robrecht van Béthune (1305-1322), bleef Vlaanderen in staat van oorlog tegen Frankrijk. 
In 1305 was Boudin Lippin, fs Clayes, schepen van Eeklo, getuige van al die troebelen. 
In 1322 werd de Fransgezinde Lodewijk II van Nevers (1309-1346) Graaf van Vlaanderen. 

De grote steden zoals Brugge ontnamen aan de Vrijlaten de toelating wol te weven, de belangrijkste bron van hun welvaart. 
De overstroming van 1318 was een bijkomende ramp. Na de bloedige opstand van de Vrijlaten onder leiding van de 'Bruggeling' Klaas Zannekin (° Lampernisse U 1328) tegen deze beslissing, trok de graaf die beslissing terug, tot grote blijdschap van de Magistraat, waarvan de Lippins deel uitmaakten. 
Immers, in 1325 werd Boudin Boidinzone Lippins, waarschijnlijk dezelfde persoon als de schepen van 1309, opnieuw schepen van Eeklo, opgevolgd op 1 februari 1327 door Jan filius Boidins Lippins, hoogst waarschijnlijk zijn broer. 

Karel de Soute

Filips de Stoute

Filips de Stoute

Jan zonder Vrees

Jan zonder Vrees

Filips de Goede

Filips de Goede

De eerste gedocumenteerde voorvaderen.

Het Bourgondisch tijdperk (1384-15O6).

Philips de Stoute (1384-1404)
Philips de Stoute, (°1342 †1404), Fransgezind, erfde in 1384 door zijn huwelijk met Margaretha van Male, dochter van Lodewijk van Male het Graafschap Vlaanderen, Artesie, Franche-Comté en Henegouwen. 
In de periode 1379-1437 heerste er opnieuw een constante vete tussen Gent en Brugge met herhaalde verwoestingen van Eeklo. 
Zijn zoon, de toekomstige Hertog Jan ondernam met ondermeer Vlaamse troepen en Eeklose Rooirokken een mislukte kruistocht tegen de Turken maar gedroeg zich heldhaftig, zonder Vrees.

Jan zonder Vrees (1404 - 1409)
Zijn bewind begon met een grote overstroming, de Elisabethvloed in 1404.
Andere hadden plaats in 1427 en 1424, alle voelbaar tot in Eeklo.
De oude dijken, van Frans-Vlaanderen tot Moerbeke werden hersteld en werden allen de Graaf-Jansdijk genoemd.

Midden de Honderdjarige oorlog flakkerde de hevige strijd op tussen de Engelsen en de Bourguignons tegen de Fransen en de Armagnacs. 
De Slag van Azincourt (1415) betekende een groot verlies voor de Fransen en de Armagnacs. Een reeks familiemoorden domineerde de politiek. 
Jan zonder Vrees liet de troonpretendent vermoorden waarop hijzelf vermoord werd in 1419. Zijn Dietstalige (Oud-Nederlands) zoon, Philips de Goede, verbleef bijna onophoudelijk in het Prinsenhof in Gent.
De Brugse milities, terugkerend na een strijd tegen Frankrijk, in 1411 en 1414, eisten meerdere privilegiën op, o.a. dat de Raadsheren van de Raad van Vlaanderen en de militaire kapiteins Dietstalig zouden zijn. Ondanks onrust en hongersnood bezochten Jan zonder Vrees en zijn echtgenote Eeklo op 10 februari 1406 en in 1414 en herbevestigde de Hertog de Keure.
In 1419 kwam de Burgemeester van Hamburg op bezoek ter bevestiging van de export van laken naar de Hanzestad. Het is rond die tijd, ca. 1410, dat de eerst gedocumenteerde voorvader LippinsJan I Luppins het licht zag.

Philips de Goede (1419-1467)
Philips de Goede, (°1396 + 1467) was hertog van Bourgondië en Franche-Comté, États de pardeça, of landen van herwaerts en landsheer van Vlaanderen, Brabant, Namen , Limburg, Holland en Zeeland, Etats de par-dela of landen van derwaerts. Hij legde de basis van de natievorming in de Nederlanden. 
Omdat de Koning zijn vader had vermoord, moest hij voortaan geen leenhulde brengen aan de Franse kroon en werd hij Prins van zijn vorstendom. 
In 1439 tekenden de Hertog en de Engelsen een handelsverdrag over het vrij verkeer van goederen tussen hun landen. 

Door een huwelijkspolitiek waren de betrekkingen met de Duitse staten goed. 
Die gunstige internationale politiek werd de basis voor de welvaart in zijn rijk. 
De productie van lakens van grote kwaliteit, geweven met Engelse wol, kende een grote bloei rond 1422. Eeklo exporteerde wollen lakens naar Duitsland en verder naar Centraal- en Oost- Europa. Daarna verminderde de export geleidelijk, maar met een positieve piek in 1465 na de nieuwe Gentse oorlogen. 

Gent, weer eens in opstand, werd verslagen bij de Slag van Moerbeke (1452) en van Gavere (1453), waardoor de Fiere Stad vele privilegiën verloor. 
Eeklo, eerder Gentsgezind, had veel te lijden van plundertochten van de Picardiers onder leiding van Jacques de Lalaing, gunsteling van de Hertog. 
Menig Eeklonaar nam de vlucht vooral naar Damme. Op het einde van het jaar kwam de Burgemeester terug en eiste de terugkeer van alle keurbroeders. 
Zij die niet terugkwamen moesten een recht van Issuwe betalen, zijnde een belasting op onroerend goed wanneer een Keurbroeder de Stad verliet. 

Onder de achterblijvers zoals de familie Luppins, waaronder Jan I Luppins (1), verkozen in Damme te blijven. Volgens een notule in de Stadsrekening van Eeklo van 1451-52, betaalde hij een belasting op zijn onroerende bezittingen van ongeveer 10 % als yssuwe voor vervremde. Gezien de som maar drie Parijse ponden waren, was hij blijkbaar geen vermogend man wat onroerend goed betreft. 
Er heerste uiteraard een grote inflatie door de vele verwoestingen van boerderijen en landbouwgrond tijdens de vorige decennia. 

In 1457 bezocht de Hertog Eeklo en hij herstelde de Magistraat. In 1464 werden de Staten-Generaal voor het eerst samengeroepen in Brugge. Geleidelijk aan zouden alle gewesten van 'Der' deelnemen aan deze instelling, de politieke tegenspeler van de centralistische vorst. 
Met grootse feestelijkheden herbevestigde Philips de Goede de Keure van Eeklo in 1465. 
Het jaar daarop overleed de Hertog. In 1473 werden zijn overblijfselen van Brugge naar Dijon overgebracht. De lijkstoet, vergezeld van zoon Karel de Stoute, hield halt in Eeklo. Zo maakte de toekomstige Hertog Karel kennis met de Stad en met de keurbroeders. Vanaf die tijd steeg de welvaart van Eeklo ten gevolge van een bloeiende textielnijverheid, minder belast dan in de grote steden. 
De uitgeweken Keurbroeders keerden terug naar Eeklo. In enkele aantekeningen van de Eeklose stadsrekening van 1463-64 fungeerde Jan I Luppins (1) als bemiddelaar in de
verkoop van onroerend goed.

Karel de Stoute (1467-1477)
Hertog Karel (°1433 + 1477), ook Dietstalig, was een begaafd man, maar nam grote risico's. Dat gedrag bezorgde hem zijn bijnaam "le Téméraire". 
In 1469 bezochten de Hertog en zijn gemalin Eeklo. Het onthaal was feestelijk en vele presentwynen werden geschonken aan hun gevolg.

Karel droomde ervan de landen van her en der te verenigen als een natie, los van Frankrijk. 
Voor deze militaire ondernemingen moesten de steden bijzondere belastingen betalen en manschappen leveren voor het leger.
Zowel Gent als Brugge oefende druk uit op Eeklo om die lasten te dragen.
In Gent legde Karel de eed af als Graaf van Vlaanderen (1467). In 1477 huwde hij zijn dochter Margaretha uit aan Maximiliaan van Oostenrijk, een Habsburger, en riep hij de Staten-Generaal samen in Gent in 1476. Na de Nederlaag tegen de Zwitsers bij Murten en Nancy, verdronk hij tijdens het vluchten in januari 1477.

 

In 1493 werd Maximiliaan, reeds Koning van Duitsland, Keizer Van het Habsburgse Oostenrijk.

Jan II Lippins was afwisselend in Brugge en in Eeklo. In 1479 was hij deken van de handbooggilde van Eeklo, opgevolgd door zijn vader Jacob I Lippins, in 1481. 
Als geslaagde Brugse zakenman was hij welstellend keurbroeder want zijn zoon moest aanzienlijke erfrentes betalen. 


Zoon Jacob II Lippins (4), de vierde voorouder, (° ca 1474 †1534) kreeg een gepaste opvoeding.
Hij moest jurist worden. In de meeste archiefstukken werd Jacob II vermeld met de aanspreektitel Mer, afkorting van Meester , titel van een jurist.
Na school gevolgd te hebben in een Latijnse school, waarschijnlijk niet in Eeklo, maar in Brugge, vermoedelijk in de school van St-Donaas, ging hij ca. 1491 rechten studeren aan de universiteit van Leuven, de enige universiteit van de Bourgondische gewesten. 

Na een inschrijving in het Officieel Register, waarbij hij een matricule-nummer werd toegewezen, volgde hij college in het Collegium des bachalauréats, gehuisvest in het Collège Saint Yves, voorbehouden aan studenten in de rechten. 
Zoals de meeste studenten uit het Vrije was hij gehuisvest als escolier onder de hoede van een suppôt in de pedagogie De Lelie, Lilium
Het collegegeld hing af van de stand van de vader.
Men verkreeg de licentie in de rechten na drie jaar.
Terug uit Leuven huwde de jonge jurist in Eeklo Katheline Stommelins, dochter van Keurbroeder Jehan Stommelins, zoon van Joos. Zijn schoonvader verliet Eeklo in 1500. 
Hun genealogie gaat terug tot eind 14de eeuw en de familie is waarschijnlijk afkomstig van Sconedycke (Schoondijke). 

Zij hadden drie kinderen : Jan Lippins sr, gehuwd met Pieryne Tys, Schepen van Eeklo, Lysbette (†1573), gehuwd met Jacob d'Herchere, Schepen van Eeklo, en Jacob III Lippins, geboren ca 1500, toekomstige Baljuw en in 1522 gehuwd met Clara de Baets, dochter van Burgemeester de Baets.

 

Macht en ondergang van de Familie Lippens in Eeklo

De opgang van Jacob II Lippins.

Maximiliaan benoemde zijn 16-jarige en frivole zoon Philips (1478-1506), tot regent van de Nederlanden en Franche-Comté. Door zijn huwelijk met Johanna de Waanzinnige in 1495 werd hij vorst van een immens Rijk. Hij was minder oorlogszuchtig dan zijn vader en sloot vrede met de Franse koning die hij erkende als leenheer van het Graafschap Vlaanderen (1498). Hij sloot eveneens vrede met Engeland, geapprecieerd door de Vlamingen. Tijdens zijn bewind was de textielnijverheid weer in bloei. De textielneringen waren overgeschakeld van de wol naar linnennijverheid. Het bestuur van het voldersgilde (bewerkers van de lakens) was in handen van eenmaander (voorzitter) en drie gezworenen. De familie Kervyn, voorvaderen van de adellijke familie Kervyn, oefende dikwijls een bestuursfunctie uit. 

Na zijn studies en huwelijk, begon Meester Jacob II Lippins een lange politieke carrière in Eeklo. 
Door de commissarissen van de Regent bij een Racorde werd hij tot 6de schepen in 1494, tot 4de in 1497 , tot 5de in 1501, tot 3de in 1507 benoemd.
In 1494 werd hij als voogd aangesteld van Jan jr Lippins, zoon van zijn Eloy, broer van zijn grootvader Jacob I Lippins.

Jacob II was een choleriek persoon, want in 1505, - hij was toen al schepen geweest -, stichtte hij brand in de moere ten zuiden van de stad. De stad was tussengekomen omme 't blusschen van de viere. Een proces volgde, eerst verloren in Eeklo, en daarna in beroep gewonnen voor de Raad van Vlaanderen. Wanneer een Eeklonaar een zaak in beroep gewonnen had, was de winnende partij een som verschuldigd aan de stad, hetgeen Jacob II ook deed. Als jurist oefende hij zeer waarschijnlijk zijn beroep uit in Gent tussen twee mandaten als schepen in Eeklo. Daarvoor moest hij zich inschrijven als buitenpoorter van die stad.

Philips de Schone en Johanna bezochten Eeklo op 21 maart 1497 er opnieuw in 1498 met herbevestiging van de Keure. Eind februari 1500 zal Johanna bevallen. Dit familiaal gebeuren was een evenement van Europees formaat. Was de spruit een zoon, dan was hij vorst van een immens imperium net als Karel de Grote of Alexander de Grote. 
Was het een dochter dan kon een devolutieoorlog ontstaan in gans Europa. 

Twee dagen voor de geboorte van Karel V, op 22 februari 1500 vereerde de hoogzwangere Johanna Eeklo met een bezoek. Deze gebeurtenis ging gepaard met grootse feestelijkheden. Zij werd ontvangen door het kruim van de Keurbroeders, bestaande uit de families de Baets, Sanders, d'Hane, d'Herckere, Kervyn en uiteraard door Meester Jacob II Lippins. Deze keurbroeders waren bijna allen verwanten door huwelijken. 

Op 24 Februari, enkele dagen later, 1500 schonk Johanna het leven aan Karel, de toekomstige Keizer, in het Prinsenhof te Gent, een enclave binnen het feodale Europa, waardoor Karel geen feodale verplichtingen had tegenover de Koning van Frankrijk of de Keursvorsten van Duitsland.
De hypotheses dat Karel V in Eeklo zou geboren zijn weerlegd. Enkele maanden later was Johanna met haar doorluchtige baby op bezoek in Eeklo, uiteraard met gepaste viering. 
In 1502 ging het koninklijk paar naar Castilië, waar Philips niet zeer gelukkig was. 
In 1506 was Philips terug in Brugge maar vertrok meteen naar Spanje en stierf nog hetzelfde jaar in september.

Meester Jacob II Lippins, Ridder van Jeruzalem

Keizer Karel

De dochter van Maximiliaan was een beminde Regentes in de Nederlanden. Er heerste welvaart.
In het jaar 1507 bezocht ze de steden van Vlaanderen en waarschijnlijk Eeklo bij een reis tussen Gent en Brugge. De economische rol van Brugge was definitief gedoofd door de totale verzanding van het Zwin in 1505.Het Zwin werd een schorre met veel wolven, die het gebied rond Eeklo teisterden in 1507 en 1511. Margaretha zorgde voor de nodige steun tot uitroeiing van de wolven. Eeklo was immers bekend voor zijn prinselijke jachtdomeinen en hondenkoten.

In 1515 werd Karel door de Staten-Generaal meerderjarig verklaard en tot landvoogd van de landen van Der benoemd.
In zijn loopbaan had de toekomstige Keizer Karel te kampen met twee problemen.
De eeuwige en geld rovende oorlog in Frankrijk en de strijd tegen de heterodoxen, enerzijds tegen de Islam (Turken) en anderzijds tegen de zogenaamde ketters.
Door het aanvaarden van de titel van Roomse Koning van Duitsland in 1519, was hij de paus verplicht de ketters te vervolgen. 
Deze verplichting zou hem en zijn zoon Philips II zuur opbreken. 


In 1509 en 1511 was Jacob II Lippins 2de Schepen, in 1516 en in 1518 Voorschepen of eerste Schepen.
In 1518 was ook zijn schoonzoon Jacob d'Herchere, 6de Schepen. 
Op het schepenhuis had hij een goede relatie met Daneel de Baets jr, Schepen in 1500, 1500, 1503, 1505,1507, 1515, 1516, 1518 en 1520 en Baljuw in 1522 (†1540). 
Hij huwde Maria, dochter van Vincent Sanders, Schepen en Baljuw.
Een broer de Baets was priester.
Zijn drie kinderen waren Franchoys, later Baljuw, gehuwd met de dochter van schepen Jacob d'Hane,
Clara met Jacob III Lippins, en een andere dochter, waarvan de naam niet bekend is, met schepen Pieter Kervyn. 


In 1513 en 1515 gunde de toekomstige Keizer Karel, in gezelschap van de Regentes, een bezoek aan Eeklo.
De Keurbroeders als Jacob Lippins II en Burgemeester Daneel de Baets, de volledige schepenbank en de Baljuw knielden nederig voor de machtige knaap en gaven het sein om vreugdevuren in de stad aan te steken.
Karel verleende daarop gunsten aan de Stad.
Na het overlijden van Maximiliaan in 1519 werd de Roomse Koning in Eeklo gevierd met een processie generale, gevolgd door feestelijkheden in het schepenhuis, waaraan Meester Jacob Lippins II als oud-Voorschepen (1518) deelnam.

De eeuwigdurende oorlogen tegen Frankrijk eindigden met een overwinning tegen Frankrijk bij de slag van Pavia in 1525 : een grote opluchting voor Vlaanderen die opnieuw soeverein werd. 

Karel V verloor echter Bourgondië.
De Inquisitie van 1520, gevolgd door de apostolische staatsinquisitie, een gezamenlijk rechtssysteem van de pauselijke en de keizerlijke inquisitie (1522-24) tegen de heterodoxen (ketters) was niet populair. 
De eerste heterodoxen waren de Lutheranen in het intellectuele milieu van Antwerpen.
Later kwamen de Anabaptisten en na 1550 de Calvinisten.
Door de boekdrukken was Luther overal bekend.

De katholieke bevolking had sympathie voor de ketters, niet zozeer uit overtuiging maar wel als uiting tegen de welstand van de clerus die geen belasting moest betalen, tegen hun onzedelijk gedrag en tegen hun bemoeienissen, vooral in gerechtelijke zaken van de lokale besturen. 


In 1520 werden de eerste plakkaten met veroordeling van de ketters uitgedeeld in de parochies.
Ook in Eeklo kwamen de messagiers van de Inquisitie plakkaten uithangen.
Als hij niet werkzaam was als schepen, -een schepen kon maar voor een periode van een jaar worden benoemd-, oefende hij zijn beroep als jurist uit in Gent, waar hij buitenpoorter was. 
Als jurist, in 1510 was Meester Jacob II Lippins betrokken in een proces in Komen, waarbij de stad Eeklo de kosten betaalde.
In 1511 pleitte hij de verdediging in een proces ten voordele van de voogd van Jehennette Dierkins, Ernaut Dierkins.
De familie Dierkins behoorde tot de elite der keurbroeders met leden van de Magistraat in de 15de eeuw. 
De kleindochter Anna, dochter van Jacob III Lippins, huwde ene Aernaut Dierkins, waarschijnlijk zoon van de voorgenoemde voogd.

Ca 1511-12 ging Jacob II naar Gent om verlenging te vragen van het octrooi op bier en wijn.
Drie keurbroeders, waaronder Jacob, kregen 25 % van het octrooi en 75 % kwam toe aan de stad.
Het bedrag van het octrooi was aanzienlijk (750 L parisis of Parijse ponden). 
De opbrengsten van dat octrooi waren een grote bron van inkomsten voor de Stad en dus ook voor de drie keurbroeders.
Het octrooi moest één à tweemaal per jaar worden vernieuwd.
In een notule van de stadsrekening van 1523-24 en in 1533 werd dit octrooi opnieuw verlengd.

Waarschijnlijk had hij meer dan 10 jaar grote inkomsten van dat octrooi. 

Zoon Jacob III Lippins erfde deze gunst. Op Bamesse, feestdag van St-Bavo, gevierd op 1 oktober, moest hij en later zijn nakomelingen een aanzienlijk aantal erfelijke renten aan de stad betalen.
Dit waren belastingen op geërfd onroerend goed.
De belasting op andere onroerende goederen, vooral buiten Eeklo was toen moeilijk te controleren. 
Zijn dochter Lysbette en kleindochter Franchyne, oudste dochter van Jacob III Lippen, betaalden erfelijke renten in Assenede. Lysbette zou bij het overlijden van haar vader, een erfenis krijgen in Assenede.
Tot in de jaren 1570 werden goederen verkocht van zijn dochter Lysbette in aanliggende dorpen vooral in Assenede. 

Ca. 1509-1510 kocht Jacob II een goed in het Land van Zuwekercke, in Zuienkerke, ten noorden van Meetkerke bij Brugge.
Anderzijds verkocht hij onroerend goed in de Veldhoucstrate ten voordele van de kerk van Eeklo, bevestigd door een Charter van Karel V. 

 

Meester Jacob II Lippins

Meester Jacob II Lippins was één van de belangrijkste politieke burgers van Eeklo, zeer welstellend en grootgrondbezitter.
Hij woonde aan de noordkant van de markt  in een van de grote huizen links van het schepenhuis

Als lid van de Schepenbank maakte Jacob II voor de Stad verschillen de voyagies, waarvoor hij een vergoeding ontving.
Naar Gent in 1511-12 om vermindering te vragen van de stadsbelastingen omdat de wegen in schamele staat waren.
Reeds ca. 1511, was hij ook naar Gent geweest om de kosten van de grafelijke hondenkoten, toen op rekening van Eeklo, te verdelen met Kaprijke.
Een verdeelsleutel werd opgelegd. 
De Eeklose bossen waren een geliefd jachtdomein voor de vorsten en de hoge adel. 
Ook in dat jaar naar Brugge voor bemiddeling ten voordele van een Keurbroeder. 

Naar Sluis, ca. 1519, samen met Burgemeester de Baets, eveneens voor bemiddeling. 
In 1518 als Voorschepen reisde hij opnieuw naar Gent om aan de commissarissen van de Regentes een aanpassing te vragen om de verdeelsleutel van de belastingen aan te passen ten voordele van Eeklo.
In januari van het jaar 1524 nam de ongeveer 50-jarige Meester Jacob II Lippins een zeer belangrijk besluit.
Hij liet zijn zonen Jan sr en Jacob III naar het Schepenhuis van Eeklo komen om zijn erfenis te regelen, en eveneens, met beide zonen en dochter Clara, bij de Schepenbank van de Keure van Gent.
Hij trof voor haar een andere regeling want bij haar overlijden in 1548 had ze wel 20 stuks onroerend goed.
De vader deelde zijn kinderen mee dat hij in de loop van dat jaar op pelgrimstocht zou gaan naar het Heilig land in gezelschap van poorters en edellieden.
Het tijdstip was niet erg goed gekozen, want de tocht ging over Italië waar Karel V in oorlog was met Frankrijk.

Op 24 februari 1525 versloeg Karel V de Franse koning te Pavia. 

De Eeklose geestelijkheid liet een processie generale rondtrekken en een solempnele singhende messe doen loovende ende danckende de almoghende god vander victorye voor pavye
De bedevaart naar Palestina verliep meestal over Genua, toen Spaansgezind, maar ten gevolge van het oorlogsgeweld ging de pelgrimstocht over Duitsland en Tirol, en daarna naar Venetië (tot 1526 onafhankelijk, daarna Fransgezind) om de tocht per boot verder te zetten naar het H. Land. 
Hij vertrok na de slag bij Pavia en kwam in 1526 terug als Ridder van Jeruzalem. 
In de akten werd deze gebeurtenis meermaals genotuleerd : "Jacob Lippens t'synen wedercomste van den helighe Lande als hy gaf en distribueerde binder Kercke van Eeclo diversch Reliquien ende helichdomme .


Meermaals werd hij door de Magistraat ontvangen, waarbij veel presentwynen werden geschonken, gevolgd door een banquet. In 1527 ging de Voorschepen op officieel bezoek in Kaprijke, parochie behorend tot de Keure aan Eeclo : "Item betaelt ende gesckonken Mer Jacob Lippins Ruddere van Jerusalem tzynder blijder comste als hy voyage ghedaen hadde ten heilige lande doe hy hier quarm vermeyden om recreatie, III cannen wyns".
De Ridder van Jeruzalem was een gevierd man. 

In 1527-1528 tot Voorschepen benoemd en in 1530 tot 1533 of 1534, Baljuw van Eeklo. 
In 1530 kwam Karel V tot Keizer gekroond, Semper Augustus, van het Habsburgse rijk in Eeklo. Opnieuw grote feestelijkheden in Eeklo met een processie generale en ontvangst in het schepenhuis door de schepenbank, met Jacob II Lippins als Baljuw .
Als Voorschepen of Baljuw was hij zeer actief en maakte meerdere voyagien naar Gent en Brugge.
In 1511-12 was hij in Gent om te klagen over de schamele staat van de straten van Eeklo. 
Na zijn terugkeer uit Palestina was hij opnieuw bezorgd over onderhoud van de straten met cauchies (kasseien). 

Onder zijn impuls en onder leiding van zoon Jan Lippins sr, in 1524, 6de Schepen van "openbare werken", werden in de jaren 1524 en 1525 veel wegenwerken uitgevoerd. 

De laatste jaren van zijn ambt ontving de Baljuw ten huuse, vermoedelijk wegens ziekte, de Hoogbaljuw van Aalst en de Pensionaris van de Raad van Vlaanderen.
Onder zijn ambt werden de eerste ketters, Lutheranen, veroordeeld.
Een Hollander, Adriaen van Tricht werd in 1530 aan de kaak gesteld, zijn haar afgeschoren en daarna verbannen ; H. van den Bogaerte werd in 1530 onthoofd en A. van Massene ca 1532 werd eerst op de pijnbank gelegd voor bekentenis en daarna levend verbrand. Plicht boven alles. 

In zijn laatste levensjaren (1535-39) ontving hij nog een pacht voor het functioneren van een sluis op de Lieve, de Rabate genoemd, betaalde hij nog jaarlijkse erfelijke renten, vanaf 1540 betaald door zijn oudste zoon Jan.
Hij inviteerde een aantal schepenen, waaronder Daneel de Baets en een urbanist van Gent, een calchiermaker (Kasseien) met een maaltijd, betaald door de Stad, omme te adviseren omme temaken van eender Ryole en nogmaals in 1536. 


In 1536 inde hij nog steeds de Octrooirechten op wijn en ontving met een maaltijd, op kosten van de stad , een aantal personen om het probleem van de cauchies (Kasseien) te bespreken. Hij vroeg de stad de rente over te nemen bestemd aan de H. Geesttafel, een instelling voor armenzorg. De gegoede families trokken zich daaruit terug omwille van sympathie voor de protestanten. De stad stuurde een delegatie naar Gent om de rente zo laag mogelijk te evalueren. Meester Jacob II Lippins stierf ca 1534. Hij werd opgevolgd door zoon Jacob III Lippins.

Genealogie van het einde van de 13de tot het einde van de 16de eeuw.

4. Meester Jacob II Lippins ca. 1470; Kaprijke 1539; x Katheline Stommelins, fia Jehan Jurist, Voorschepen, Schepen, Baljuw en Ridder van Jeruzalem.

1. Jan I Lippins (ca7494; 1560; x Pieryne Thys, †1531) ; schepen

1. Meester Pieter Lippins, Raadsheer Raad van Vlaanderen ; †1562 
2. Meester Jan Lippins, chirurgijn, Baljuw, schepen en Burgemeester ; Predikant 'Johannes Lippius", ondertekenaar van het Convent van Wezel; †1579.

x.1. Lysbette van den Hende; 3 kinderen : Pieter Jan jr., Jacob.
x.2. Martyne Ymans, fia Clays Ymans en broer van Jan ; (3 kinderen)
x.3. Elysabeth Schauteette

3. Jacob (Jaak), protestant x Tannekin Soetaert, zoon Pieter
4. Vincent x Lysbette Claeys
5. Cornelis, protestant schepen
6. Ampleunie; 7. Lysbette x Joos Baesche (verbleef te Hulst); 8 Heyndrich

2. Lysbette xJacob d'Herchere, Schepen, U 1572 ; meerdere kinderen; schoonbroer van  Burgemeester
Berthemomeus; schoonzus, Anthonyne x Claeys Ymans, vader van van Martyne, echtgenote van Jan Lippins.
3. Jacob III ;

5. Jacob III Lippins, Baljuw, schepen, Voorschepen en Onder-Baljuw ("ca 1495; †ca. 1558 )

x. 1. Clara De Baets (' 1500; t 1543), zuster van katholiek Baljuw Franchoys de Baets

1. Franchyne x Pieter van Speybrouck
2. Catheline (U 1571) x Willem Mannins (†1570), calvinistisch schepen
3. Danneel (weduwnaar in, 1572),
4. Maria x Baldwin Craeye, dochter Maykin,
5. Anna (Tannekin) xAernould Dierkini (+ voor 1572), fs Ernaud
6. Jacob IV
7. Jan x Gheerardyne van den Hende, dochter van Pieter

x.2. Cornelia Hellin (1544), zuster van Nicolas Hellin (Raad van Vlaanderen) ; † na 1562

8. Philips en 9. Jan x Tryskin Dierkins

6. Jacob IV Lippins ('ca 1530; Assenede U 1564), "Gezworene van de Wagemakers" in Gent

x Joozyne de Meester (Smeester) 1545; † Axel 1565
1. Jan, 
2. Adriaen, vroegtijdig gestorven   
3. Pieter,
4. Catheline en 5. Maria (Mayken), beiden vroegtijdig gestorven 
6. Anna,

7. Pieter Lippens ('ca 1560 ;+ Assenede 1598); x Elisabeth Ghysele (x hertrouwt met Laurent Ghysele)

1. Christoffel; 2. Jacob (' ca 1589); 3. Joannes; 4. Anna († ca. 1.622) x Adriaen Meere

Geschiedenis van Eeklo.

Terug naar de geschiedenis van Eeklo. 
Jacob II Lippins werd als Baljuw opgevolgd door Claeys Ymans, gehuwd met Anthonyne d'Herckere, zijn kleindochter, in september 1534 en in 1536. Claeys Ymans was verwikkeld in een corruptieschandaal betreffende het Recht op Issuwe en moest ontslag nemen als Baljuw.


In september 1542 werd Jacob III Lippins, net als zijn vader, Bailliu dezer stede voor een periode van twee jaar.
In enkele akten werd hij vermeld als Meester, een schrijffout van de griffier.
Meteen was er ruzie met Clayes Ymans, onder baljuw.
Deze moest een boete betalen waarop Jacob III voor 1/3 recht op had.
Hij had dat jaar een druk programma met diverse voyagien
Deze reizen, soms gedurende enkele dagen, waren een begeerde opdracht: ze werden goed gehonoreerd en kregen een goed onderdak en uitstekende maaltijden. 
Betreffende nieuwe belastingen opgelegd door Keizer Karel ging hij naar Brugge. 
Een ophefmakende voyagie was deze naar Tielt.
In die stad aangekomen werd hij prompt gearresteerd en als gijzelaar in de gevangenis gezet, want Eeklo had er nog onbetaalde schulden.
Een renvoye werd naar Eeklo gestuurd.
Op zijn beurt stuurde Eeklo de onder-Baljuw, Clayes Yman, niet zijn beste vriend, en de Voorschepen naar Tielt voor evaluatie van schulden en de kosten van verblijf in de gevangenis inclusief de mondkosten, geleverd door een lokale herbergier. 

In 1543 kreeg de Baljuw zijn keerlaken (habijt) ,afgeboord met een biezeken .
Als Baljuw maakte hij dat jaar nog een voyagie naar Axel om informatie verkrijgen over een boef die een huis in Eeklo had beroofd.
Daarna nog een reis naar Gent bij de Raad van Vlaanderen voor bemiddeling in de slepende zaak De Zwaef : de erfgenamen van deze bemiddelde keurbroeder waren uitgeweken naar Maldegem zonder het Recht aan Issuwe te betalen.
Nog verschillende malen naar Gent, om een tquaet rappoort van de wattre te aanhoren.
Gent beschouwde de kanalen De Lieve en De Slepeldamme, die Gent met de Zwinhavens verbond als hun eigendom, maar voor het onderhoud van bruggen en het baggeren moesten de tussenliggende steden zorgen.


Op 1 september 1544 werd hij benoemd tot tweede schepen en in 1545 tot Voorschepen. 
Als Voorschepen of schepen ondernam hij meerdere goed gehonoreerde voyagiën; naar Gent en Maldegem voor de zaak Zwaef,.
Eeklo moest de kanalen beter onderhouden; nogmaals naar Gent voor het probleem van descholastrie (onderwijs). 
In september 1544 werd een groots feest georganiseerd ter gelegenheid van de vrede van Crépy tussen Keizer Karel en de Franse koning, waarbij deze laatste afstand deed van zijn Feodaal recht op Vlaanderen en Artesië. 
De zwaardspelers streden tegen deze van Assenede en St-Gillis-Waas.
De Schuttersgilde van St-Jooris uit Gent kwamen schieten tegen een andere gilde van Gent. 
Een groep Spanjaarden vergezelde ze maar gingen over tot baldadigheden en plunderingen.

Inquisitie.

Spaanse inquisitie

In 1545 werd Pieter Titelmans tot Koninklijk Inquisiteur aangesteld.
Zijn beruchte bloedplakkaat werd overal verspreid.
Daarin werd vermeld dat iedere ketter ter dood werd veroordeeld: de mannen op de brandstapel en vrouwen levend begraven. 
Hij stond aan het hoofd van een rondreizende rechtbank die opereerde door heel de Nederlanden. Ketter worden en de Roomse gruwelen en superstitiën verwerpen was een daad van grote moed. Het was ofwel veinzen, onderduiken of emigreren.
Er heerste bij de bevolking een feitelijke - al dan niet verdoken - godsdienstvrijheid.

Tussen 1520 en 1555 had de Inquisitie ongeveer 4000 à 8000 ketters laten executeren waarvan velen op de brandstapel.
Eerst was de Londense calvinistische gemeente een groot toevluchtsoord voor de protestanten. Daarna kwam Emden, een stad gelegen in oost-Friesland , de herberge der kerke
Gods genoemd (1554).
Vanuit die stad met een aanzienlijke Vlaamse en Brabantse Gemeenschap werden opgeleide predikanten naar de gewesten gestuurd. 
Ondertussen infiltreerde het Nieuwe Geloof Frankrijk.

Deze calvinisten, hugenoten genoemd, stuurden predikanten zoals Guy de Bres
naar Henegouwen en Rijsel.
Alhoewel de Spaanse troepen onder leiding van Lamoral van Gavere, Graaf van Egmont (1522-1568), een overwinning behaalden op de Fransen op 13 juli 1558 bij de slag van Grevelingen, waren de staatsfinanciën niet meer in staat de troepen te betalen.
Philips II was wederom failliet en moest grote sommen lenen aan de Antwerpse bankiers.


Op 5 juli 1559 verliet Philips II definitief de Nederlanden voor Madrid.
Margaretha van Parma, zijn halfzus werd aangesteld tot landvoogdes.
Relatief tolerant, werd zij bijgestaan door de strenge Antoine Perronot, Kardinaal de Granvelle. 
De koning liet een leger van 3000 Spaanse veteranen achter.
De koning moest ook rekening houden met de machtige Adel met Willem van Oranje als leider. 
Hij was Gouverneur of Stadhouder van Brabant, Holland en Zeeland en zijn trouwe vriend Egmont,  gouverneur van Vlaanderen en Henegouwen.
De Adel, tolerant tegenover de protestanten, beschikte over een eigen leger. 
Eeklo was ondertussen een bolwerk van het calvinisme geworden met spanningen tussen katholieken en protestanten.


Terwijl Jacob III Lippins in 1551 nog Voorschepen was, verlieten zijn zus en schoonbroer Jacob d'Herchere-Lysbette Lippins Eeklo.
Neef Jacob d'Herchere  zoon van Burgemeester Berthelomeus, broer van Jacob, werd protestant en emigreerde.
Al zijn goederen werden later geconfisqueerd door de Inquisitie. 


In 1553 vertrok Jan Lippins, neef van Jacob III Lippins, Baljuw van Eeklo tussen 1546 en 1550, naar Axel.
Hij had daar op 11 augustus een akte getekend om voor drie jaar een huis met hof te huren.
Daar had de Chirurgijn zich definitief tot het protestantisme bekeerd waarschijnlijk door zijn collega chirurgijn P. Daelman en Procureur Fr.Baers, in Londen (tot 1554) en in Emden gevormd. 
In 1556 keerde Jan Lippins als weduwnaar terug naar Eeklo.
Zijn eerste vrouw Lysbette van den Hende was voor 1557 overleden.
De acte van de Staten van Goed ter bescherming van haar minderjarige kinderen, Pierkin(Pieter), Hannekin (Johannes) en Copkin (Jacob) werd pas opgesteld op 13 juni 1557.

Op 1 september 1556 werd hij benoemd tot 3de schepen. 
Na de racorde van 1557 trad Jan Lippins, opnieuw schepen, voor de tweede maal in het huwelijk met Martynkin Ymans, dochter van oud-Baljuw Claies  en van Anthonijne d'Herckere, zuster van Jacob, echtgenoot van Lysbette Lippins. De bruiloft werd met twaalf stoven wyns (wijnkruiken) op het schepenhuis gevierd. 

Op 1 september 1557 werd Jan Lippins tot burgemeester benoemd terwijl de tweede schepen Franchoys de Baets, halfbroer van Clara Lippins-de Baets, streng katholiek was ; hij was landmeter van beroep.
In dat jaar brak een pestepidemie uit en Burgemeester Lippins ontfermde zich over deze zieken. Ondanks de zwakke economie gaf hij de stad opdracht geld voor verzorging ter beschikking te stellen. 
In 1558 was Jan Lippins opnieuw Burgemeester en liet vlees en vis leveren aan de celbroeders die de pestlijders verzorgden.
Ten gevolge van de militaire activiteiten ging de Burgemeester in Brugge zeven paarden afleverenten dienste van de Lande en naar Antwerpen met de Schepen Franchoys de Baets om een aantal landsknechten ter beschikking te stellen van de militaire overheid. 
In 1557 hadden de Staten-Generaal een aide toegekend aan het Spaans bestuur van ca. zeven miljoen gulden, omdat Philips II virtueel failliet was. 
Op 13 juni 1558 behaalde Lamoral, Graaf van Egmont en Gouverneur van Vlaanderen een overwinning op de Fransen bij de Slag van Grevelingen. 

Op 1 september 1559 werd Jan Lippins niet meer herkozen maar hij verkreeg zowel in 1559 als in 1560 nog wel de opbrengsten van de pacht op de wynassyse, meer dan 500 Lp (Parijse ponden, ca. 10.000 €). 

In 1561-62 was Franchoys de Baets, leider van de katholieke factie, Baljuw. 
Na vier jaar werd Jan Lippins, van de protestantgezinde factie, op 1 september 1563 en in 1664 tot Voorschepen van Eeklo benoemd.
De heersende pest en de grote criminaliteit, kind van de armoede, baarde hem grote kopzorgen.
In dit verband met de criminaliteit maakte hij, soms samen met schepen Franchois Kervyn, ook protestantgezind, diverse voyagiën naar Gent voornamelijk bij zijn broer Pieter Lippins, Raadsheer bij de Raad van Vlaanderen en raadsman van Eeklo (+1567). 
Zijn jongste broer Cornelis, toekomstig protestant schepen, had de pacht van uitbating van de Keizerlijke coorenwintmuelens van Eeklo en Kaprijke gekregen, maar de pachtprijs zou moeten verhogen.
Voor al die bewezen diensten had Pieter geen Recht van Issuwe moeten betalen, wanneer hij Eeklo had verlaten in 1559 en kreeg een honorarium van de stad van 1563 tot 1567, waarschijnlijk datum van zijn overlijden. 

De Voorschepen Johannes Lippins ging ook gedurende diversche extraordinaire dagen naar Kaprijke en Raveschoot met Fr. Kervyn voor inspectie van openbare werken aan het kanaal de Lieve. 

Zijn achterneef, Jacob IV Lippins  was het zesde kind van de negen van Jacob III Lippins en Clara de Baets. 
In de Staten van Goed van wijlen Joozyne de Meester, zijn echtgenote, opgesteld in Axel op 14 juli 1565, ten voordele van haar minderjarige kinderen, werd Jacob IV Lippins reeds als overleden gemeld met als kinderen Hansken (Jan), Adriaenken (Adriaen) , Pierkin (Pieter) Katheline en Maykin (Maria). 

Op 16 december 1567 werd de acte van de Staten van Goed van wijlen Jacob IV Lippens opgesteld in Assenede, met als minderjarige kinderen Hannekin (Jan), Pierkin (Pieter) en Tannekin (Anna).
Jacob IV Lippens was dus gestorven voor 1565, ca. 1564.
Gezien het echtpaar vijf minderjarige kinderen had, minder dan 25 jaar was Jacob IV Lippens ongeveer veertig jaar oud bij zijn overlijden en zou zijn geboren ca. 1523. 
De kinderen Adriaen, Katheline en Maria waren onderwijl reeds overleden tussen 1565 en 1567 waarschijnlijk ten gevolge van een pestepidemie. 
Anna, niet vernoemd in de Staten van Goed van zijn echtgenote was, bij zijn overlijden nog een baby en werd dus niet vernoemd in die akte, gezien de grote kindersterfte in die tijden. 

Slechts in 1577, meer dan tien jaar na het overlijden van Jacob IV werd zijn afwezigheid genotuleerd in de stadsrekening van Eeklo ter cause aan zyn vervremde deser stede.

Deze akte bevestigde het einde van de aanwezigheid in Eeklo van de voorvaderen van de Familie Lippens van Moerbeke na drie eeuwen. 

 

Jacob IV Lippins verliet Eeklo voor Gent om er zijn beroep uit te oefenen voor Assenede waar hij met zijn familie woonde.
In een drietal akten, verleden in Gent in het najaar van 1579,werd hij postuum vernoemd alsghesworene van de  Neeringhe van de Waghernakers.
Een Neeringhe was een economische entiteit van een nijverheid zoals de lakenweverij of de bierbrouwerij met een specifiek bestuur, bestaande uit een Deken, of Maander (de voorzitter) en twaalf bestuursleden, deGezworenen (zij die de eed hadden afgelegd). 
Hoe belangrijk de Neeringhe, des te groter de bezoldiging van het bestuur. 
In de 16de eeuw was de textielnijverheid, de belangrijkste Neeringhe van Eeklo, in verval. 
De Neeringhe van de Wagemakers bleef echter zeer belangrijk en lucratief, ondermeer door het slecht onderhoud van de waterwegen.
Als Gesworene was hij bijgevolg Buitenpoorter van Gent met een aangepaste woning, net zoals zijn voorvader Jan II Lippins die Buitenpoorter van Brugge was.
Met zijn familie ging hij in het zuiden van Assenede wonen.
Hij had in Assenede verschillende onroerende goederen geërfd, vooral in Assenede-Zuid dichtbij Axel, waar zijn echtgenote overleed. 
In 1572 werden verscheidene stukken vastgoed, waaronder een hofstede in Eeklo van wijlen Jacob III Lippins verkocht ten voordele van zijn kinderen, waarschijnlijk uit onverdeeldheid of geërfd. 
Minder bemiddeld dan zijn vader, leidde hij toch een goed bestaan.
Voor zijn kinderen, waaronder Pieter, kwamen zware tijden aan.

De beeldenstorm

Beeldenstorm

De toehoorders waren hoofzakelijk afkomstig uit Eeklo en Lembeke en enkele uit de omliggende parochies, en sommige gewapend. 
Keurbroeders zoals Jan Lippins en zijn broers, waren uiteraard present.
Burgemeester Jooiis Kervyn was au commenchement esté deux ou trois fois à la presche, net zoals Schepen Jan Besoete, ook protestantgezind.
De bevolking van Eeklo stond helemaal niet vijandig tegenover de nieuwe religie ondanks het verzet van een harde kern katholieken met Pastoor Pasia en Franchoys de Baets.
Het was niet verwonderlijk dat de Magistraat maar flauwtjes reageerde.
Op vrijdag 9 augustus 1566 verbleven Gentse calvinisten, op doortocht naar Brugge, in Eeklo en aten er ostentatief varkensvlees, door het katholieke geloof op vrijdag verboden.
Ze trokken de kerk binnen om er te prediken, die dan als geprofaneerd werd beschouwd.
Tussen Eeklo en Raveschoot, in de bruggestraat, werd een lokaal ingericht voor calvinistische vergaderingen, die plaats hadden op zondag en op donderdag, de wekelijkse marktdag van Eeklo. Door een akkoord met het bestuur werden deze vergaderingen als legaal beschouwd.

Maar de preken waren maar de voorbode van een buitengewone ernstige revolte, de fenomenale Beeldenstorm.

Op 10 augustus brak de storm los in Poperinge en breidde zich razendsnel en op ordelijke wijze uit: op 20 augustus 1566 in Antwerpen; op 22 augustus in Gent en op 23 augustus Eeklo; op 24 augustus in Valenciennes en Amsterdam. 

In Eeklo stond een grote menigte paraat om het klooster van O.L.V ten Doorn binnen te dringen maar de zeer katholieke Baljuw, Franchoys de Baets, schoonbroer van Jacob Lippins III, kon de plundering tegenhouden.
De Beeldenstorm verliep in mineur in Eeklo met vernielingen van een paar beelden en een kruisbeeld.
Kostbare stukken werden in veiligheid gebracht.
Naar het voorbeeld van Gent werd op 10 october 1566 een tempel opgericht aan de Brugsche poort. Op 5 februari 1667 kwam Graaf Egmont, de katholieke maar tolerante Gouverneur-generaal van Vlaanderen, die in zijn functie de hervorming moest tegengaan, naar Eeklo om de Magistraat, waaronder de calvinisten Jan Lippins en Jooris Kervyn, op het stadhuis uit te horen met de vraag dat zij toelating zouden hebben gegeven de Hagepreken te laten begaan.
Daarop antwoordde Jan Lippins en andere calvinisten dat zij van geen verbod afwisten en toonden zelfs aan de Graaf een geschreven toelating van hogerhand, waarop Egmont de volgende woorden uitsprak : Comment  messieurs vous obeyssez plus au serviteur que au maistre.
Egmont liet honderd roorocks (krijgslieden) in Eeklo om verdere preken te beletten. 

Op 16 februari werd de laatste preek gehouden maar in april ging Baljuw Franchoys de Baets naar Brussel om Egmont in te lichten dat de hervormden hun activiteiten niet staakten.
Einde mei 1567 kwamen rooirocks uit Gent en arresteerden enkele Eeklose calvinisten, maar velen hadden de vlucht genomen. In juli vluchtte Jan Lippins naar Brugge en verdween naar het noorden om te belanden in deVlaamse Gemeente van Emden in Oost-Friesland (Duitsland).


Spaanse milities kwamen in 1568 Eeklo bezetten.
Arnaut Dierkins, echtgenoot van Anna Lippins, dochter van Jacob III, kreeg van de stad opdracht om de maistre del campo, de kapitein om te kopen met een venezoen(venaison) of steekpenningen opdat de troepen niet door maar langs Eeklo zouden marcheren.
Ondanks enkele executies weigerden de milities van de Edelen tegen de calvinisten op te treden tot grote ergernis van de Koning.
Ook de Edelen waren nu gekant tegen de misdaden van de Kerk: de toenemende inquisitie, het onzedelijk gedrag van de Geestelijkheid, hun niet verplichte belastingen en hun inmenging in de lokale besturen.
Zelfs Landvoogdes Margareta stemde in met een grotere tolerantie.
Toch ging de Beeldenstorm door in de noordelijke staten. 
De calvinisten, op hun beurt, begonnen zich stilaan militair te organiseren.
Spaanse troepen, sterk op het vaste land, palmden in december 1566 calvinistische steden als Doornik en Valenciennes in.
De eerste opstand stortte op alle fronten ineen.
De Prins van Oranje vluchtte naar Duitsland.
Philips II reageerde door Alva met een groot leger te sturen naar de Nederlanden.
Vanuit Lombardije vertrok de Hertog met een leger van 10.000 man.

Begin van de Tachtigjarige Oorlog (1568-1648)

De tweede opstand 1569-1576.
Op 22 augustus 1567 arriveerde Alva in Brussel.
Hij nam het bevel over van het Waalse en regeringsgetrouwe leger van nog eens 10.000 man. Margareta werd opzij gezet.
Een goede week na zijn aankomst, op 9 september werden Egmont en Hoorne gearresteerd.
In dezelfde maand richtte hij een rechtbank op, de Raad van Beroerten, le Conseil des Troubles, in de volksmond de Bloedraad genoemd. 
Vele doodvonnissen werden uitgevoerd, gepaard met confiscaties, nodig om de staatskas te spijzigen voor militaire ondernemingen.
In augustus 1568 werden om hun tolerantie de Graaf van Egmont en de Graaf van Hoorne te Brussel onthoofd. 
De verontwaardiging was enorm.
Deze gruweldaad werd door de 17de -eeuwse historici als het begin van de Tachtigjarige Oorlog beschouwd.
In oktober 1567 en 26 april 1568, arriveerden commissarissen van de Bloedraad in Eeklo om informatie te verkrijgen over de vluchtelingen, waaronder Jan Lippins, zijn broers.
Pastoor Pasia had de Bloedraad ingelicht dat Jan Lippins de Hagepreken had bijgewoond.

Jan Lippins, de meest vermogende man van Eeklo, werd bij verstek ter dood veroordeeld met confiscatie van een som van ca. 5600 Lp (Parijse ponden (thans ong. 112.000 €).
Van zijn broer, Jacob Janssone, werd de som van 4000 LP (ong. 80.0000 €) geconfisqueerd.
Ook vastgoed en dat van Martyne, de vrouw van Jan Lippins, voornamelijk gelegen in Eeklo, werd in beslag genomen. 
Een tweede uiterst onpopulaire maatregel van den IJzeren Hertog, was de zogenaamde Tiende Penning, een verzamelnaam van vele belastingen.
Eeklo, die bijzondere tarieven handhaafde, was door die belasting en ook wegens de economische crisis een arme stad geworden.
Door de repressie ontstond de eerste emigratie van zuidelijke calvinisten naar de noordelijke Nederlanden.

Jan Lippins vluchtte opnieuw vanuit Eeklo en belandde in 1568 opnieuw in de Vlaamse Gemeente van Emden (Duitsland) waar hij veel prominente gelijkgezinden ontmoette.
Daar werd hij tot Predikant benoemd onder de naam Dominus Johannes Lippius en in die hoedanigheid woonde hij er de Eerste Nederlandse Synode bij, in tegenwoordigheid van Philips van Marnix van St-Aldegonde, de latere Protestantse burgemeester van Antwerpen.
Vanuit Emden vertrok Ds Lippius in 1571 naar Wezel. 
Zeventien vooraanstaande Predikanten, waaronder Lippius stelden er een handleiding, een vorm van een grondwet, op: Het Convent van Wezel

De derde opstand. 1576-1581

Calvinistisch Vlaanderen (1579-1584).

In 1576 was Philips II weer failliet en het leger van de Edelen, voorstander van godsdiensttolerantie, was bereid tot het staakt-het-vuren en moedigde de Staten-Generaal aan geen oorlogsbelasting meer te betalen. Het Spaans bestuur was volledig in diskrediet gevallen, zowel bij soldaten in dienst van Spanje als bij de bevolking. 
Don Juan, bastaardzoon van Keizer Karel en halfbroer van Philips II werd landvoogd. Willem van Oranje, de leider van de Edelen en het leger van de Staten-Generaal, wist direct munt te slaan uit de toen algemeen anti-Spaanse stemming in Noord en Zuid, bij protestanten en katholieken, hetgeen leidde tot de Pacificatie van Gent op 8 november 1576. 
Voor het eerst werd de eenheid van de Zeventien Provinciën, vertegenwoordigd door afgevaardigden van de Staten-Generaal, bereikt op basis van een aanzienlijke mate van religieuze tolerantie en met een verwijdering van een deel van de Spaanse troepen. 
Op 12 februari 1577 ondertekende Don Juan Het Eeuwig Verdict waarbij hij de Pacificatie erkende. Maar Oranje wist bij voorbaat dat Philips II dat Edict nooit zou aanvaarden. 
Don Juan nam de vlucht. Mede door de pestepidemie in 1577 namen overal waar de calvinisten het voor het zeggen hadden, het bestuur in handen.

In Gent, op 28 oktober 1577, stichtten Hembyse en Ryhove een intolerante calvinistische theocratie. Gent stuurde soldaten naar Eeklo, Hulst en Axel (1578), waar het bestuur eveneens calvinistisch werd. Lippius kon nu publiekelijk de nieuwe religie prediken in Hulst. Brussel en Antwerpen volgden. Brugge, Kortrijk werden calvinistisch in 1578. 

In 1583 werd Philips de Marnix, Baron van Aldegonde en privésecretaris van Oranje, Burgemeester van Antwerpen. In Zeeland en Holland werden de meeste steden bestuurd door de Calvinisten. De woede van vele Calvinisten was groot en vele monniken, zogezegd omdat zij gezondigd hadden aan sodomie, kregen de strop. Maar in 1577-78 ontstond een schisma tussen de Edelen. De overwegend katholieke Edelen uit het Zuiden zoals Namen, Artesie en Henegouwen, onder leiding van Emmanuel de Lalaing waren niet tevreden, malcontent, met het calvinistische Noorden. 
Het leger van de Malcontenten versloeg het Staatse leger te Gembloux op 31 januari 1578. Het calvinistisch bestuur in steden van Henegouwen en Artesie werd overgenomen door de Malcontenten. Op 23 januari 1579 werd de Unie van Utrecht ondertekend door de zeven Noordelijke Provinciën. Het calvinisme werd er tot staatsgodsdienst uitgeroepen, met godsdienstvrijheid voor de andere belijdenissen, die privé mochten vergaderen.
De Verenigde Provinciën hadden per provincie een eigen bestuur. 
Enkel voor buitenlandse en militaire aangelegenheden kwamen ze eensgezind naar buiten. Het werd een republiek en het Huis van Oranje bleef Stadhouder van Holland en Zeeland. Bij militaire acties kreeg de Stadhouder het bevel van het Staatse leger. 
De Malcontenten tekenden de Unie van Atrecht op 17 mei 1579 in naam van de Staten van Artesie, Henegouwen, Namen en Waals-Vlaanderen (Rijsel) en verzoenden zich
met Philips II. Vlaanderen en Brabant zaten tussen twee vuren. Ze waren meestal calvinistisch, maar op het vasteland was het Spaanse Leger machtig in tegenstelling tot de Verenigde Provinciën waar het Staatse leger en de Watergeuzen meester waren van het moeras der Nederlanden. Met het Plakkaat aan Verlatinge in 1581 scheurden de Verenigde Provinciën zich officieel maar eenzijdig af van Spanje.

Onafhankelijkheid van de Verenigde Provincies

Onafhankelijkheid van de Verenigde Provincies en de ondergang van de Zuidelijke Nederlanden (1581-1595).

De Verenigde Provinciën, de Noordelijke Nederlanden, organiseerden zich als een onafhankelijke Staat met Het Calvinisme als staatsgodsdienst en tolerantie voor andere christenen, indien zij hun godsdienst privé beleden.
Maar ook Vlaanderen bleef calvinistisch en de meeste steden hadden er een calvinistisch bestuur. 


In 1581 zijn Gent, Eeklo, Assenede, Axel en Hulst calvinistische bolwerken.
In Eeklo was Cornelis Lippins, jongste broer van Lippius en Willem Mannins jr, zoon van Willem Mannins sr en Cathelijne Lippins, dochter van Jacob III, schepenen en Jooris Kervyn, Burgemeester. 

Op 10 juni werd de door het volk geliefde Oranje vermoord in Delft.
Philips II benoemde Farnese, hertog van Parma en zoon van Margaretha, in 1581 tot landvoogd der Nederlanden.
Met nieuwe troepen uit Italië en Spanje heroverde hij Duinkerke, Veurne en Oudenaarde in 1582 en in 1583 Axel, Hulst, Eeklo, Assenede en het Sas van Gent. 

Op 17 september 1584 viel Gent in de handen van Farnese en op 17 augustus 1585 tekende Marnix de overgave van de stad.
Het graafschap Vlaanderen, Oostende uitgezonderd, werd opnieuw helemaal Spaans. 
De Staatsen heroverden tijdelijk in 1583 Terneuzen en in 1586 Axel en Hulst, maar na 1587 was gans Oostelijk Vlaanderen Spaans.
Farnese liet een plakkaat publiceren dat de protestanten zich tot het katholicisme moesten terugkeren ; indien ze dat niet wilden mochten ze met have en goed emigreren.
De emigratie naar het Noorden was enorm.
Duizenden goed opgeleide ambachtslui, intellectuelen en ondernemers vestigden zich in het Noorden waar ze de grote factor waren van de geweldige opbloei van de Verenigde Provinciën, de "Gouden Eeuw".


Meer dan 4000 woningen stonden leeg in het vrije van Brugge.
Eeklo was een spookstad, helemaal verpletterd en in de Kasselrei De Vier Ambachten (Boekhoute, Assenede, Axel en Hulst) was de toestand even erg.
De chaos was te wijten aan drie oorzaken.
Vrijbuiters teisterden de streek.
Bendes bestaande uit gedeserteerde Spaanse soldaten en veroordeelde calvinisten sloegen overal en onverwachts toe.
Brandschattingen van boerderijen werd op grote schaal opgelegd. 
In de 17de eeuw beschouwden Hollandse historici die brandschattingen als heldendaden. 
Pas ca. 1592-93 was er enig teken van leven.
Gezien het belang van oorlog voeren in het Moeras der Nederlanden, werden de Polderbesturen van Brabant en Vlaanderen door Farnese geünifieerd.


In september 1598 overleed Philips II.
Aan zijn dochter, Isabella, gehuwd in 1599 met de nieuwe landvorst Albrecht van Oostenrijk, schonk hij de Nederlanden als soevereine heersers onder Madrileens toezicht.
Voorstellen van verzoening met de Verenigde Provinciën werden door die laatsten afgewezen. 
De her-katholisering van de bevolking was het werk van een goed georganiseerde Contrareformatie, vrucht van het Concilie van Trente (1545-1563).

Pieter Lippins

Als zoon van Jacob IV Lippins maakte Pieter Lippins de drie opstanden en de teloorgang van het Graafschap Vlaanderen mee.
Die algemene ontreddering was de oorzaak dat de griffiers weinig of geen archieven meer notuleerden, waardoor er thans weinig bekend is over Pieter Lippins. 
Hij was gehuwd met Elisabeth Ghysele, dochter van Pieter Ghysele.
Het gezin had vier minderjarige kinderen : Christoffel, Jacob (° ca 1589), Joannes en Anna.
Anna was gehuwd met Adriaen Meere en stierf in 1622. 
Pieter Lippins overleed in Assenede in 1598.

De acte Staten van Goed van de wezen van wijlen Elisabeth Ghysele werd opgesteld op 12 januari 1600 in Assenede.
Zijn echtgenote hertrouwde na zijn overlijden met Laurent Ghysele, een verre neef.
Hij zou ca. 1560 geboren zijn. 
Uit verschillende akten was geweten dat hij en zijn kinderen vastgoed bezaten in Eeklo, Assenede, Winkele (St-Kruis Winkel) en Wachtebeke.

Pieter Lippins en zijn gezin woonde in het Ambacht Assenede, deel van de Kasselrei De VierAmbachten.
"Ambacht" betekende tijdens het Ancien Régime een geografisch-administratief district. 
In 1570 was Assenede overspoeld door de Allerheiligenvloed.
Van 1571 tot 1573 werd Assenede door de Zeeuwen aangevallen, die er het kasteel verwoesten en de dijken doorstaken, waardoor meerdere boerderijen en landbouwgronden onder water liepen en dus ook eigendommen van de Familie Lippins.
Hij was nog jong en calvinistisch toen Assenede een calvinistisch bestuur had.
Na de zegetocht van Farnese, heeft hij zich om dezelfde redenen en omdat hij vastgoed bezat in Assenede, besloten niet te vluchten naar de Verenigde Provinciën en zich tot het katholicisme te bekeren.

Pieter Lippins maakte de gerechtelijke scheiding mee van Assenede Ambacht op 14 juli 1577 in twee Vierscharen (lagere rechtbank) , de Vierschaar Assenede met Assenede, Bassevelde, Zelzate, Ertvelde en Kluizen ten westen van de Sassevaart, later het kanaal Gent-Terneuzen, en de Vierschaar Wachtebeke met Wachtebeke en St-Kruis Winkel ten oosten van de vaart.
De Baljuw was de Koninklijke vertegenwoordiger van gans het Ambacht ; De Vierschaar West had een schepenbank van vier schepenen en de Vierschaar Oost drie schepenen. 
Pieter woonde waarschijnlijk in Assenede-Oost, waar hij meerdere eigendommen bezat en waar de velden niet blank stonden.
Tot slot van de saga van de Familie Lippins te Eeklo, hadden niet alle leden van de familie Eeklo verlaten.
Zo was een verre verwant van Pieter, ene Jan Lippins, Burgemeester van Eeklo in 1610 en tweede schepen in 1614

Bezittingen van de familie Lippins

Uit talrijke akten maar ook door hun woonplaatsen kan het vastgoed van de familie gedeeltelijk worden geschat .

Jacob II Lippins woonde als Eeklonaar op de markt.
Zijn vader bezat als buitenpoorter in Brugge een huis met kantoor.
Ten noorden van de stad, in Zuienkerke kocht Jacob II Lippins vastgoed, waarschijnlijk in de buurt van ander vastgoed gekocht door zijn vader. 
Als jurist en buitenpoorter te Gent had hij er een woning met kantoor.
In de Moere van Eeklo bezat hij veengronden.
In de veengronden van Eeklo, Assenede en Moerbeke, beschermd door Moerdijken tegen overstromingen, werd turf ontgonnen, een belangrijke energiebron. 
Vastgoed verkocht hij in de Veldhouckstraete.

Jacob II Lippins en zijn nakomelingen betaalden jaarlijks, tot na 1571, Erflycke renten aan de stad voor vastgoed geschonken van de stad aan de Keurbroeders.
Voor zijn vertrek naar het H. Land in 1524 had hij zijn kinderen samengeroepen voor de verdeling van zijn bezittingen (onbekend). 

Rond 1531 werd er door de familie veel vastgoed gekocht 13 stuks in Bassevelde.
3 stuks in Beoostenblijde, ten oosten van Axel; verder in Assenede (4 stuks) en Mendonk en Winkel, ten oosten van de Sassevaart ; een hofstede en andere stukken in Eeklo en een perceel landbouwgrond in Lembeke; nog verschillende eigendommen in Lembeke en Kaprijke.


Volgens de Staten van Goed van de overleden Clara Lippins - de Baets verwerven haar zes kinderen, waaronder Jacob IV, toen minderjarig, 19 stuks vastgoed. 
Een deel, afkomstig van haar schoonvader, Burgemeester Daneel de Baets, is klein gezien de familie de Baets minder welstellend was dan de familie Lippins. 
Het vastgoed bestond ondermeer uit vier hofsteden in Eeklo, een half bos nabij Waarschoot. Bossen waren van belang als bouw- en geriefmateriaal.
Een brouwerij en twee huizen in Eeklo.
Een hofstede in Kaprijke waar Jacob II gestorven is.
Bossen en meersen in Maldegem en Eeklo.
Verder een grote som roerend goed, Cathelen genoemd.


Bij het overlijden van zijn schoonvader, N. Hellin, verwerft Jacob III Lippins eveneens vastgoed in Lembeke en erflycke renten op vastgoed in Dendermonde. 
In 1550 verkocht Jacob IV Lippins grond aan de kant van het Leyken, een kanaal in Eeklo. Wijlen Jacob III Lippins bezat een weide in Waarschoot.

In het jaar 1572, waarschijnlijk na de militaire overwinning van de Watergeuzen in Den Briel, worden meerdere stukken vastgoed gekocht of doorverkocht van een familielid naar een ander in Eeklo, Lembeke en in het Ambacht Assenede. 

De kinderen van Jacob III Lippins en Cornelia Hellin, zijn tweede wouw, Philips en Johannes, erfden een onroerend goed in Lembeke en nadien nog een hofstede in Eeklo. Anna Dierkens-Lippins, dochter van Jacob III Lippins, een hofstede in Eeklo. 
De oude Tante Lysbette d'Herchere-Lippins, zuster van Jacob III, verkocht meerdere percelen in Lembeke en een hofstede in Eeklo.
Anderzijds verwerft ze een hofstede in Lembeke van haar overleden echtgenoot, Jacob d'Herchere.


Jacob IV Lippins werd minder bedeeld: Jacob III Lippins had 9 kinderen. Jacob III verkocht een hofstede in Eeklo en nadien nog een hofstede in Eeklo, waarvan de helft ten voordele van zijn zes oudste kinderen en de andere ten voordele van zijn tweede wouw Cornelia Hellin. Jacob IV erfde een bos en een veengrond (meersche) nabij Maldegem en zijn broer Daneel een stuk land in Lembeke en een hofstede in Eeklo, eertijds toebehorend aan Meester Jacob II Lippins.
Pieter Lippins bezat eigendommen in Eeklo, Assenede, Wachtebeke en Winkel.

De geschiedenis van het geslacht Lippens: rijke en machtige mannen, zelfs al voor België bestond

Wie Lippens zegt, denkt Knokke.
Compagnie du Zoute. Zwin. Dat is vanzelfsprekend correct.
Maar wie op zoek gaat naar de roots van het “geslacht Lippens”, moet eigenlijk naar het Oost-Vlaamse Moerbeke-Waas, een dorpje dat net als Knokke aanleunt tegen de Nederlandse grens.
Van daaruit maakt de familie naam. Eerst als specialisten in inpolderingswerken en het droogleggen van schorren en overstroomde gebieden.
Nadien als suikerfabrikanten.
Dit is het verhaal over hoe het nageslacht van Jan Lippens uitgroeide tot één van de rijkste en machtigste families van het land.

 

Jan Lippens (1697-1788) bekleedt begin achttiende eeuw de functies van dijkgraaf van de Moere en griffier van het Wulfsdonk.
Hij is overigens niet de eerste Lippens die een openbaar mandaat opneemt in Moerbeke.
Die eer is Pieter (1560 – 1598) te beurt gevallen, lid van de Raad van Vlaanderen onder aartshertog Matthias van Oostenrijk.
Voor de oudst gekende “Lippens” is het overigens nog verder teruggaan in de tijd.
Clais Lyppiin is geboren omstreeks 1250.
Zijn nazaten wonen eerst nog in Eeklo, dan onderdeel van de “Vrije” van Brugge.
De naam Lippens wordt in de 13de en 14de eeuw Lyppiins, Lippin, Lippin, Lippiin of Luppins geschreven.
En in de 15de en 16de eeuw Luppins en Lippins.
Pas op het einde van de 16de eeuw wordt het Lippens.
De oorsprong is Lippinsono, zoon van Lippe, afkorting van Philippe.


Vanuit Moerbeke maakt de familie Lippens naam als specialisten in inpolderingswerken en het droogleggen van schorren en overstroomde gebieden.
Dijkgraaf Jan is een befaamd “bedijker”.
Hij is onder meer betrokken bij de her indijking van de St-Katerinepolder te Oostende (1744-1745) en verwerft daar heel wat landerijen.
Zoon Philippe-François Lippens (1742-1817 en oud grootvader van de eind vorige week overleden Leopold Lippens) treedt in de voetsporen van zijn vader.
Op redelijk indrukwekkende wijze.
Hij is een belangrijke, misschien wel dé belangrijkste spilfiguur van het geslacht Lippens.
Een man die opportuniteiten ziet en weet te benutten in moeilijke tijden.

Keizer-koster

Want dat zijn het.
Bijna de hele achttiende eeuw is het onrustig aan de grens met Nederland.
De Oostenrijkers, die bij ons de baas zijn, hebben in 1718 het tweede Barrièretraktaat onderhandeld met onze noorderburen.
Dat voorziet een reeks grenswijzigingen ten voordele van Nederland.
Maar door twisten over de commissie die moet toezien op de toepassing, weigeren de Oostenrijkers de nieuwe grens te erkennen.
Zij houden het op het tracé vastgelegd in 1664.
Ook vandaag nog altijd de Belgisch-Nederlandse grens trouwens.
Het conflict sleept meer dan een halve eeuw aan.
Tot Jozef II — de keizer-koster — in 1780 zijn moeder Maria Theresia opvolgt.
Jozef gebruikt het feit dat Nederland in oorlog is met Engeland om meteen druk te zetten op Den Haag.
Nederlandse garnizoenen die nog in de Zuidelijke Nederlanden gelegerd zijn, moeten weg.
De Oostenrijkse keizer eist vrije doorgang op de Schelde en het Zwin, allebei afgesloten sinds het verdrag van Münster uit 1648. En de grens van 1664 wordt met meer aandrang geclaimd.


In het kader daarvan geeft de Oostenrijkse regering op 30 september 1782 de toestemming aan de eigenaars van een aantal schorren in betwist gebied langs de grens om de gronden in te dijken.
Eén ervan is het Hazegras in Knokke.
De regering in Brussel vraagt daarvoor technisch advies aan Philippe-François Lippens.
Niet toevallig, Lippens heeft eerder al in opdracht van de Oostenrijkse overheid gewerkt, in de haven van Oostende en bij de kanalisering van de Zenne in Henegouwen.
Aan het eind van de winter van 1784 trekt de landmeter-inpolder naar naar de kust om er de eerste opmetingen te doen.

Lippens Dynastie

Lippens Dynastie

Woonkeete met paardenstal

Oswald de Kerckhove

De Franse koning Lodewijk XVI bemiddelt verder en op 9 november 1785 wordt het Verdrag van Fontainebleau gesloten. 
Vanaf dan wordt de Nieuwe Hazegraspolder een belangrijke bron van inkomsten voor Lippens.
Hij verblijft er ook niet langer in zijn “woonkeete met paardenstal”, maar in een hofstede die hij heeft laten bouwen voor zijn kastelein Jakob Demeyer.
In 1787 laat hij een eigen huis optrekken.
De stenen en pannen komen uit Sluis, het hout uit Moerbeke.
Regelmatig nodigt hij kennissen uit op het Hazegras.
Soms komen ook zijn vrouw, kinderen en een meid mee.
Van 22 tot 30 juni 1788 verblijft de hele familie aan zee.
Maar het regent bijna iedere dag, zodat ze er bitter weinig plezier aan beleven.

Tussendoor — november 1786 — heeft Lippens aan de regering gevraagd om ook de Zoute schorre te kunnen kopen.
In januari 1787 wordt die verkoopovereenkomst gesloten.
Twee maand later koopt hij samen met zijn neef Debock de Commandeurs Plaat ten zuiden van het Hazegrasfort en dijkt ze nog voor het eind van het jaar in.
In Moerbeke heeft Lippens samen met anderen begin 1785 de Ferdinanduspolder laten indijken.
Hij verwerft ook nog een grote eigendom te Hoofdplaat, ten noorden van IJzendijke, en grond in de ingepolderde Brandkreek in Oudeman.
In Kieldrecht koopt hij langs beide kanten van de grens door de hertog van Arenberg ingedijkte schorren.

Tijdens en na de Brabantse Omwenteling (1789) stopt de stroom overheidsopdrachten.
Lippens brengt papieren en geld in veiligheid.
In de Franse periode doet hij het rustiger aan.
Zijn zoon Philippe-Jean (1772-1839) wordt dan politiek actief.
Net als zijn vader is hij ontvanger van het bisdom van Gent en heeft zo belangrijke banden met de Kerk.
Bij de publieke verkoop door de Fransen van kerkelijk bezit, weet Philippe-Jean Lippens de hand te leggen op nieuwe landerijen in de streek.
De familie had voordien al generatie na generatie veel gronden verworven in Eeklo, Assenede, Wachtebeke, Winkel en in hun thuisbasis Moerbeke. 
Tijdens de Hollandse periode, behoren ze tot de stichters van de Société Générale, zo noteren de historici Brion en Moreau.
Bij de Belgische onafhankelijkheid is de Lippens-clan dan ook een zeer vooraanstaande familie binnen het nieuwe koninkrijk.
Philippe-Jean wordt lid van de eerste Oost-Vlaamse provincieraad.
Hij haalt de banden aan met de machtige Gentse adellijke familie de Kerchove.
Philippe-Jean huwt zijn dochter Stéphanie in 1842 uit aan Hippolyte de Kerchove d’ Exaerde.
Zijn kleindochter Marie Lippens huwt in 1870 met Oswald de Kerchove de Denterghem.
Drie jaar later treedt haar broer Hippolyte in het huwelijk met Louise Marie de Kerchove de Denterghem.

Grondbezit omzetten in macht

In het piepjonge België van de negentiende eeuw zet de familie haar grootgrondbezit om in politieke macht.
De twee zonen van Philippe-Jean — Eugène (1816-1900) en Auguste (1818-1892) — worden allebei verkozen als provincieraadslid en zijn elk meer dan 40 jaar burgemeester.
De eerste van Zaffelare, de tweede van Moerbeke.
Auguste is ook volksvertegenwoordiger en senator.
Zijn zoon Hippolyte (1847-1906) — die van het huwelijk met een de Kerchove de Denterghem — schopt het in 1882 tot burgemeester van Gent en nadien tot volksvertegenwoordiger en senator.
Zijn kleinzoon Maurice (1875-1956) zal het in de eerste helft van de twintigste eeuw nog veel verder brengen.


Dat het hele gezelschap doorheen de hele negentiende eeuw in aanmerking komt voor een zitje in de Senaat, toont aan hoe welstellend de familie Lippens is.
Volgens onderzoek van de historicus Jean Stengers telt het hele koninkrijk in 1840 welgeteld 403 mannen die voldoende (grond)belastingen betalen om te voldoen aan de verkiesbaarheidscijns voor de Senaat.
Dertig jaar later zijn het er 481.
De Lippensen zijn daar allemaal bij en behoren dus tot de rijkste burgers van het land.

Fabriek ingewijd door zijn moeder

Suikerfabriek

Maar niet zijn belangrijkste verwezenlijking op industrieel gebied.

Dat is in 1868 de bouw van de suikerfabriek “Sucrerie Jules De Cock & Compagnie”.
De suikernijverheid is in Europa pas tot ontwikkeling gekomen tijdens de Franse periode.
Napoleon steunde gul, omdat suiker van overzee het continent niet meer kon bereiken door de Engelse blokkade.
In ons land wordt sinds 1812 suiker geproduceerd.
De eerste echte suikerfabrieken ontstaan pas na de onafhankelijkheid.
In de periode van 1865 tot 1872 rijzen suikerfabrieken als paddenstoelen uit de grond.
Ook in Moerbeke. Wanneer Jules De Cock er zijn fabriek bouwt, participeert de familie Lippens samen met de de Kerchoves voor 37,5%.


Burgemeester Auguste Lippens ziet snel dat er meer uit te halen valt.
Voor hemzelf. En voor Moerbeke.
Door haar ligging profiteert de fabriek van bieteninvoer uit Nederland, een belangrijk voordeel tegenover andere bedrijven.
Want hoe meer bieten, hoe meer opbrengst voor de fabriek.
De lokale landbouwers genieten mee. Ze hebben nu een vaste afzetmarkt.
Hun gronden worden bemest met het afval en de afgeleide producten van de suikerbiet.
De paarden en het vee hebben te eten.
De suikerfabriek stelt ook redelijk wat arbeiders tewerk.
Ze wordt de economische draaischijf van de gemeente.
En suiker — tot op de dag van vandaag — een andere hoeksteen van de welstand van het geslacht Lippens.

De familie koopt zich steeds meer in.
Na een kwarteeuw zijn de Lippensen enige aandeelhouder. Hippolyte (1847-1906), zoon van Auguste, herdoopt de fabriek in 1893 tot de “Sucrerie de Moerbeke-Waes”.
Diens zoon Paul vormt het bedrijf in 1914 na opslorping van een suikerfabriek uit Zelzate om in de “Sucrerie et Raffinerie de Moerbeke”.

 

 

“De ene mag op bezoek bij Hitler, de ander geeft ons het Zwin”

In de twintigste eeuw zette een deel van de familie die badplaats op de wereldkaart.
Een andere tak bouwde het suikerimperium verder uit.
Eén Lippens schopte het zelfs tot vertrouweling van de koning en mocht op bezoek bij Hitler.
Een andere schonk ons het Zwin.


Aan het begin van de twintigste eeuw is Moerbeke-Waas, de economische en politieke thuisbasis van de familie Lippens, uitgegroeid tot een oninneembaar liberaal bastion.
Het burgemeesterschap gaat er sinds 1847 over van Lippens op Lippens.

Al is in 1895 de opvolger van Auguste — de man die er de macht en de suikerfabriek verwierf — geen “echte” Lippens.
Maar Hippolyte de Kerchove Lippens is wel getrouwd met een zus van Auguste en behoort zo ook tot de familie.
Na de dood van deze aangetrouwde oom is het in 1906 aan Maurice (1875-1956), de kleinzoon van Auguste en zoon van de Gentse burgemeester Hippolyte.
Net als zijn grootvader bekleedt Maurice een bijzondere en zeer belangrijke plaats in het geslacht Lippens.

De nieuwe burgemeester van Moerbeke is een dynamische man, die zich met veel energie op elke nieuwe job stort.
Hij heeft rechten gestudeerd in Gent, Bonn en Cambridge en is op 29-jarige leeftijd al verkozen als provincieraadslid.
In Moerbeke treedt hij aan met een ambitieus plan voor de gemeente en realiseert dat ook snel. Elektrische straatverlichting, een nieuw kerkhof, een dito marktplein, een melkerij
“Tot nut van den Landbouw”.

Samen met zijn broer Paul (1876-1915) is hij de drijvende kracht achter de expansie van de suikerfabriek.
De inval van de Duitsers in augustus 1914 maakt aan dit alles een eind.
Paul Lippens sneuvelt in de zomer van 1915 aan het IJzerfront.
Maurice Lippens wordt gedeporteerd naar Duitsland.


Door zijn ligging vlakbij de grens met het neutrale Nederland is Moerbeke in het eerste oorlogsjaar een belangrijke plek voor het verzet en voor contacten met het leger achter de IJzer.
Met de hulp van gemeentesecretaris Van der Donck zorgt Maurice Lippens er voor dat tientallen jonge mannen naar Nederland kunnen vluchten, om dan via Engeland dienst te nemen in het leger. Er wordt ook correspondentie en informatie gesmokkeld.
De Duisters krijgen dat snel in de gaten.
Om dit soort ondernemingen onmogelijk te maken, zullen ze vanaf de zomer van 1915 van Knokke tot Visé een 332 kilometer lange versperring onder hoogspanning trekken: “Den Draad”.

Na een sabotage van de spoorweg door een groep verzetslui die vanuit Nederland opereert, wordt burgemeester Lippens op 12 juni 1915 ontboden bij kolonel Gunther op de Kommandantur in Lokeren.
Die zendt hem in gevangenschap naar Duitsland.
Omdat de Duitsers hem niet vertrouwen, wordt Lippens van kamp naar kamp gestuurd.
Celleschlosz, Manheim, Heidelberg, Blankenburg, Torgau.
Op 28 november 1918 keert hij na 41 maanden gevangenschap naar Moerbeke terug, als een held.

Congo

Kwilu

Die status wordt politiek meteen verzilverd.
Op 30 mei 1919 wordt Maurice Lippens benoemd tot gouverneur van Oost-Vlaanderen.
De sjerp van Moerbeke laat hij aan zijn jongste broer Edgard (1883-1967).
Het parcours dat volgt, is typerend voor zijn persoonlijkheid.
De nieuwe gouverneur stort zich met enthousiasme op zijn job — wederopbouw en elektriciteitsvoorziening op het wat achtergebleven Oost-Vlaamse platteland — maar blijft wel slechts 20 maanden op post.

Dan wenkt Congo.
De regering van Henri Carton de Wiart benoemt hem op 30 januari 1921 tot gouverneur-generaal van de kolonie.
Zelfde verhaal. Lippens reist af in april 1921.
Hij brengt vaak per brief verslag uit aan koning Albert — die hem dat jaar een adellijke titel verleent —,  dringt aan op meer middelen en werkt samen met financiële groepen omdat de budgetten van de Belgische staat niet volstaan.
Hij groeit uit tot een van de leidende figuren uit het koloniaal imperium van de Société Générale en investeert zelf met de familie in een suikercompagnie, rechtstreeks gelinkt aan het moederbedrijf in Moerbeke. 
Maar ook dat Congolese avontuur is van korte duur.
Teveel zieltjes­win­ne­rij, te weinig onderwijs
 

Gouverneur-generaal Maurice Lippens over werk van de missionarissen in Congo

De ambitieuze gouverneur-generaal botst snel met de katholieke minister van Koloniën Louis Franck. Hij levert in de kranten namelijk forse kritiek op het werk van de missionarissen.
Teveel zieltjeswinnerij, te weinig onderwijs en opleiding.
Daar moet bij gezegd, dat de familie Lippens in de tweede helft van de negentiende eeuw geëvolueerd is van zeer devoot en katholiek, naar liberaal en overtuigd vrijzinnig.
Evolutie waar de banden met de liberale de Kerchoves niet vreemd aan zijn.
Na de dood van Auguste (1892), grootvader van Maurice, is geen enkele Lippens nog kerkelijk begraven.

Tussen de gouverneur-generaal en de minister van Koloniën komt het niet meer goed.
In januari 1923 neemt Maurice Lippens ontslag, keert naar België terug en blaast er zijn politieke carrière nieuw leven in.
Bij de parlementsverkiezingen van 1925 wordt hij verkozen als senator.
Een jaar later neemt hij burgemeesterssjerp van Moerbeke terug over van zijn broer Edgard.
Hij werkt er ook aan de verdere expansie van het suikerimperium.
Na het “fusioneren” op zijn voorwaarden met twee andere fabrieken in Zelzate en Snaaskerke, wordt de familie hoofdaandeelhouder van “Les Sucreries des Flandres.”

De Compagnie

Luchtvaartstation

Samen met een andere eigenaarsfamilie van de Zoutepolder — de familie Piers de Raverschoot — richten Maurice en Raymond Lippens in 1908 de Société Anonyme Compagnie Immobilière Le Zoute op.
Tussen 1908 en 1930 verwerft die alle gronden van het waterschap Zoutepolder. 
De Compagnie zoekt de Duitse architect Hermann-Josef Stübben aan om een verkaveling uit te werken.
Stübben is een favoriete architect van Leopold II en bewees eerder al zijn kunnen in De Haan.
Hij tekent een exclusief villapark zonder hoogbouw.
In 1910 start een reclamecampagne. Met veel succes.
Nog voor de eerste wereldoorlog liggen de voornaamste realisaties er: de Elisabethlaan, de Zoutelaan, de Kustlaan met hellende dwarsstraten (“rampes”) richting Zeedijk, het Leopoldplein (nu Albertplein) en de hele reeks kronkelende paden.


De echte gouden jaren voor Knokke breken pas aan na de eerste wereldoorlog.
In 1920 arriveert de eerste trein.
Een groep Antwerpse financiers rond ontwikkelt de kant ten westen van de huidige Lippenslaan en laat Le Lac (nu Zegemeer) graven (1924).
In het Zoute verrijzen villa’s langs de Zoutelaan en de Prins Karellaan.
Voor de nieuwe bewoners laat Maurice Lippens er het Dominikanenkerkje bouwen (1925). Prestigieuze hotels zoals het Memlinc (1923) openen de deuren.
In 1929 komt er zelfs een vliegveld in het Zoute, dankzij een overeenkomst tussen de Compagnie en het Ministerie van Verkeerswezen.
Het beschikt over een vertrekhal, een douanekantoor, een buffet-restaurant en een vliegtuigloods. Aéroport du Zoute  ligt op de lijn Londen-Oostende-Zoute-Brussel-Keulen.
Later wordt er ook op Amsterdam gevlogen.

Suzanne (1903-1985), de dochter van Maurice en eerste vrouw in ons land met een vliegbrevet, maakt er ook graag en veel gebruik van.

Tweede wereldoorlog

Koning Leopold 3

In november 1939 — de tweede wereldoorlog is ondertussen begonnen — is koning Leopold III zijn stugge en zeer principiële Luxemburgse premier Pierlot beu.
Hij denkt aan Maurice Lippens als opvolger.
Die zegt toe. Maar omdat de timing niet goed is voor een regeringscrisis, gaat het plan niet door.
Op 10 mei 1940 valt Duitsland ons land aan.
Op 25 mei komt het in het kasteel van Wijnendaele tot een breuk tussen de koning en zijn ministers. Leopold wil in het bezette land blijven.
Premier Pierlot, Buitenland-minister Spaak en de anderen niet.
Ze vrezen dat de koning in hun afwezigheid een politiek rol wil spelen.
En dat figuren uit zijn omgeving zoals Maurice Lippens hem daarbij zullen helpen.

Net als de koning denkt Lippens dat een echt kabinet vormen uitgesloten is.
Maar een soort “Nationaal Comité” moet kunnen.
Eind mei 1940 legt de liberale minister van Staat contacten.
Lippens sluit niet uit dat hij de leiding neemt.
De Duitsers liggen echter dwars. Toch zet hij door.
Hij voert zelfs gesprekken met de Vlaams-nationalisten Hendrik Borginon, Victor Leemans, de latere VNV-leider Hendrik Elias én met Emiel Thiers van het Verdinaso.
Lippens stelt hen een vorm van federalisme voor.
Bedoeling is de Vlaams-nationalisten “te verankeren in een Belgische politiek en een nieuwe collaboratie te voorkomen”.


Hoewel de in Laken “gevangen” koning Leopold officieel niemand ontvangt en niet aan politiek doet, ziet de vorst op eigen vraag op 10 juni wel Maurice Lippens.
Die beschouwt de conclusie van het gesprek — “er komen snel problemen op ons af die om een oplossing vragen” — als een officieuze koninklijke opdracht.
Hij neemt contact op met de voorzitter van het comité van de secretarissen-generaal (de hoogste ambtenaren in het land en bij afwezigheid van hun ministers gemachtigd om in hun plaats beleid te voeren) en vraagt en krijgt “middelen en vervoer”.
Meer dan dat hij een denktank mag oprichten om na te denken over een hervorming van de staat komt er uiteindelijk niet uit.

Vijf energieke mannen

Begin juli stapt Lippens opnieuw naar het Paleis.
Aan Robert Capelle, de secretaris van de koning, legt hij uit dat Leopold volgens hem wél politieke daden moet stellen.
Namelijk met Hitler gaan praten over een soort regering.
Een “Comité” bestaande uit maximum vijf energieke mannen.
Hij heeft ook al wat namen op papier. Vier in totaal.
In zijn verslag noteert Capelle: “Het lijdt geen twijfel dat hijzelf de vijfde is”.
Leopolds kabinetschef Louis Fredericq blokkeert het initiatief.
“Mijn man wilde niet weten van een soort Pétain-regering zoals in Frankrijk”, schrijft de vrouw van Fredericq nadien.

Nog laat Lippens niet af.
Eind augustus stuurt hij het katholieke zwaargewicht P.W. Segers af op kardinaal Van Roey.
Segers bepleit zijn zaak, in de hoop dat de kardinaal de koning kan overtuigen. Ook dat mislukt. Lippens start dan maar zijn denktank op.
Het Studiecentrum voor de Hervorming van de Staat bevalt in december 1940 van een 1.300 pagina’s tellende document.
Daarin pleit de initiatiefnemer in een door hemzelf geschreven “dossier II” voor een sterke regering. Een “Grote Raad”, naar het model van het Huis van Bourgondië of onder Lodewijk XIV.
Het zwaartepunt van de macht moet bij de koning liggen.
Het parlement — de Staten-Generaal — zal nog één keer per jaar samenkomen om de begroting goed of af te keuren. Het initiatief sterft een stille dood.

Ravensbrück

De rest van de oorlog houdt Lippens zich meer op de achtergrond.
Met Leopold III komt het tot een vertrouwensbreuk, na diens huwelijk met Liliane Baels.
Later wordt zijn gezin zwaar getroffen door het oorlogsgeweld.
Jean del Marmol (1901-1971), de echtgenoot van Lippens’ jongste dochter is bij het Geheim Leger en wordt gezocht door de Gestapo.
In zijn plaats wordt Mary Lippens opgepakt.
Haar vader doet alles om haar vrij te krijgen. Zonder succes.
Zelfs Militärverwaltungschef Alexander von Falkenhausen kan niets tegen de wil van Himmler.
Mary Lippens overlijdt begin september 1944 in het concentratiekamp van Ravensbrück.

 

De opvolgers

Lippens familie
Leon Lippens

Groene ayatollahs

Leopold Lippens

Wanneer er tijdens de asielcrisis in 2016 steeds meer migranten opduiken aan de Belgische kust, in de hoop in Engeland te geraken, komt Lippens met een opmerkelijke oplossing:
“Sluit ze op in een kamp zoals Guantanamo, maar dan zonder folteren en met toiletten.”

Komen er begin jaren 2000 plannen om windmolens in zee te plaatsen, voor de Knokse kust uiteraard, moeten dan weer de groenen het ontgelden.
«Dit drukken de groene ayatollahs er even snel door.
Zo kunnen ze ook ons golfterrein hier in Knokke sluiten omdat dat zogezegd zonevreemd is.
De golf ligt hier al honderd jaar.
En waarom denkt u dat het makkelijker is om een tunnel voor kikkers aan te leggen dan een industrieterrein uit te bouwen?
Omdat de groene fascisten zich alles kunnen permitteren.» 


De golf was trouwens gewoon van hem.
Of beter: van de Compagnie Het Zoute, de machtige vastgoedvennootschap van de familie Lippens en aanverwante adellijke families.
In alle grote bouwwerken in Knokke had de Compagnie wel een vinger in de pap.
In 2007 zette Lippens wel een stap opzij als bestuurder, omdat hij de leeftijdgrens van 70 had bereikt en dus niet langer kon aanblijven, maar er bleef toch een reukje aan kleven.
Zo was er recent nog kritiek op zijn betrokkenheid bij de ontwikkeling van de Tolpaert-polder, die eigendom was van zijn familie.
Het Brugse gerecht onderzocht of Lippens een rol had gespeeld in de herbestemming van de landbouwgrond in woongebied, maar seponeerde eind vorig jaar de zaak.
Lippens trok er zich, zoals altijd wanneer hij weer eens in het brandpunt van de actualiteit kwam, niets van aan.
«Of je dan gezichtsverlies lijdt? Pfff, na vier dagen rouwen, vergeten de mensen veel.»

Hartelijk dank aan Cnocke is hier en met name aan zijn voorzitter Danny Lannoy,
Mijn dank gaat ook naar Het Laatste Nieuws

Speciaal ook dank aan de auteur Paul. B. Mattelaer
zoon van wijlen E. Mattelaer ereburgemeester van Knokke-Heist