35.000 ton bommen uit WO I lekken springstof vlak voor kust in Knokke

Datum

Vlak voor de kust van Knokke ligt een munitiekerkhof met zo’n 35.000 ton bommen en granaten uit de Eerste Wereldoorlog.
Niet erg, zo werd decennialang gedacht - tot uit een recente controle bleek dat er springstof is gelekt.
Kisten met bommen en gifgasgranaten, zware springstoffen en andere wapens liggen op de stortplaats ‘Paardenmarkt’ op nog geen kilometer voor de kust van Knokke.
Het zijn ‘overschotjes’ van WO I. Bij baggerwerken voor de haven van Zeebrugge begin jaren 70 kwam hun bestaan aan het licht. Het lijkt een gevaarlijke situatie, maar experts menen dat het veiliger is om de oorlogsmunitie in zee te laten liggen dan te bergen.

Tenminste, als de bommen niet roesten en zo hun gevaarlijke inhoud lekken.
Dat controleert de FOD Volksgezondheid jaarlijks via duikers die de bodem onderzoeken.
Er was nooit wat aan de hand, tot bij de jongste controle.
Toen bleek dat er een hoeveelheid TNT - een gevaarlijke springstof - was gelekt.

De FOD Volksgezondheid bevestigde het nieuws nog niet, maar liet wel weten dat er in mei een groot onderzoek gepland staat met het onderzoeksschip Belgica.
“Die studie moet de omvang van het probleem en de risico’s in kaart brengen”, laat een overheidsbron weten.
“Het gaat om een lage concentratie. Iets wat zeer nauwlettend opgevolgd moet worden, maar niet onrustbarend is.
Maar zolang we niet weten waar dit vandaan komt, kan Volksgezondheid niet gerust zijn.”

Springstof bij bommenkerkhof uit WO I: “Het kan één lekkende obus zijn. Of honderden”

Op een zandbank nog geen kilometer voor de kust van Knokke ligt een munitiekerkhof uit de Eerste Wereldoorlog.
Zo’n 35.000 ton bommen, granaten en springstoffen liggen daar onder de zeebodem.
Veilig en wel, meent de overheid al jaren. Maar uit recente metingen blijkt dat er springstof lekt in zee.

Dat er net als op vele andere plaatsen op zee ook voor onze kust een gigantisch wapenarsenaal uit de Eerste Wereldoorlog begraven ligt, is geen nieuws.
35 miljoen kilo oorlogstuig spreekt weliswaar tot de verbeelding en dus komt dat bommenkerkhof regelmatig eens in de aandacht, maar telkens zeggen experts en politici dat er eigenlijk niets aan de hand is.
Dat de munitiestortplaats ‘Paardenmarkt’ - zo heet de zandbank op nog geen kilometer van de kust van Knokke - net zeer veilig is.
De kisten met bommen en gifgasgranaten, zware springstoffen en andere wapens liggen door de aanleg van de haven van Zeebrugge onder een sliblaag van een paar meter en die zou de garantie bieden dat er niets van dat gevaarlijke goedje vrijkomt.
Om die reden is het er ook verboden te vissen of zelfs maar een anker uit te gooien.
‘Och, het Vlaamse Monster van Loch Ness is daar weer’, zo reageerde toenmalig minister van Noordzee Johan Vande Lanotte (sp.a) laconiek toen het wetenschappelijke tijdschrift ‘EOS’ in 2013 sprak over een “tikkende tijdbom”.

De stemming rond de ‘Paardenmarkt’ is echter omgeslagen, zo stelde Europarlementslid Mark Demesmaeker (N-VA) anderhalve week geleden vast op een studiedag van het Directoraat-Generaal Maritieme Zaken en Visserij van de Europese Commissie.
Daar werd zowaar meegedeeld dat tijdens de jongste inspectie door duikers, die metingen doen in opdracht van de FOD Volksgezondheid, een hoeveelheid TNT was gevonden aan de ‘Paardenmarkt’.
Om hoeveel springstof het gaat en wat dat betekent, is voorlopig onduidelijk.
Er is een groot onderzoek gepland met het onderzoeksschip Belgica en die studie zou de omvang van het probleem en de risico’s juister in beeld moeten brengen.

Een betrokken wetenschapper bevestigde dit weekend het ontdekken van springstof bij de controle, maar vroeg om daarover niets te communiceren “om geen paniek te veroorzaken”.
Of dat de reden is waarom Volksgezondheid er tot op heden over zweeg, is niet duidelijk.
De woordvoerder van de dienst viel zaterdagmiddag uit de lucht, maar bevestigde later dat er in mei een grote inspectie van de Belgica aan de Paardenmarkt staat gepland.

Mosselen

“Zowel conventionele munitie als geschut met een chemische inhoud kan een gevaar vormen voor de gezondheid van de mens en het mariene ecosysteem”, zegt Mark Demesmaeker, die de problematiek al jaren opvolgt.
“Van chemische munitie is geweten dat de inhoud soms klontert en dus in geconcentreerde vorm kan terechtkomen in visnetten en op het strand, met alle gevolgen van dien.
Recent werden nog vier mensen opgenomen in het ziekenhuis nadat ze op het strand van Blankenberge een fosforgranaat vonden.
De langzame vrijgave van TNT of chemische bestanddelen zoals mosterdgas en chloorgas kan ook een negatieve invloed hebben.
Ervaringen in het buitenland wijzen op schadelijke gevolgen van TNT afkomstig van een dumpplaats op mosselen en vissen.”

Volgens een anonieme overheidsbron heeft ons land sinds vorig jaar betere meetapparatuur om chemische stoffen op te sporen op de zeebodem.
“Bij de eerste test met die apparaten en de chemische methode om mengsels te scheiden, is dan gebleken dat er TNT is vrijgekomen uit het oorlogstuig.
Het gaat om een lage concentratie. Iets wat zeer nauwlettend opgevolgd moet worden, maar niet onrustbarend is.
TNT is giftig voor organismen en kan ontploffen, maar het breekt ook vrij snel af in water.
Maar zolang niet geweten is waar dit precies vandaan komt, kan Volksgezondheid niet gerust zijn.
Het kan één enkele obus zijn die aan het lekken is, maar dit kan ook de voorbode zijn van honderden die aan het roesten zijn en hun gevaarlijke inhoud prijsgeven.
Niemand die dat vandaag kan zeggen.”

Dringend expertise nodig

Volgens Mark Demesmaeker is het de hoogste tijd om meer expertise op te bouwen om munitie op zee te bergen.
“De risico’s bij een berging zijn veelvuldig en in de zee is dat veel moeilijker te controleren dan op land, maar we weten er allemaal te weinig over.”
Demesmaeker diende vorig jaar in Europa een voorstel in om alles veel beter in het oog te houden.
“Nieuwe technologieën kunnen systematische analyses goedkoper en beter maken dan wat tot vandaag mogelijk was.
Ik denk aan de installatie van apparatuur die ‘in real time’ de waterkwaliteit meet en een waarschuwing geeft bij de overschrijding van drempelwaardes.
Meer dan 100 jaar na de Eerste Wereldoorlog blijft die giftige erfenis ons achtervolgen.
Op de zeebodem van nagenoeg alle Europese wateren zijn munitiestortplaatsen te vinden.
Gedumpt in de chaos na het einde van de beide wereldoorlogen.
Deze zullen onvermijdelijk doorroesten en zijn een risico voor de volksgezondheid en de mariene ecosystemen.”

Keuze